Ingvar Kamprad werd in 1926 in Älmhult geboren en groeide op met zijn jongere zus Kerstin, moeder Berta en vader Feodor. De eerste jaren van zijn leven bracht Ingvar met het gezin door op de familieboerderij van zijn moeder Berta, Majtorp. Je moest zuinig leven en inventief zijn om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. En dat was Berta. Een vriendelijke, vindingrijke vrouw op wie volgens Ingvar iedereen dol was. En Ingvar’s opa van moederskant, Carl Bernhard Nilsson, was minstens net zo sympathiek. Hij had ook de perfecte speeltuin voor een klein jochie – een ijzerwinkel. CB Nilssons was als winkel een paradijs waar het altijd rook naar haring en leer en waar van alles te koop was van spijkers en snoep tot dynamiet. En achter de toonbank stond steevast zijn allerbeste speelmaatje – opa. Ingvar kon hier hele dagen doorbrengen en urenlang spelletjes doen met zijn opa. Soms moest hij even een of twee klusjes opknappen, maar omdat er maar zelden iets van hem gevraagd werd kon hij hier volop spelen en zijn fantasie de vrije loop laten. Gelukkig hield zijn opa ook van spelletjes en was hij dol op zijn kleinzoon Ingvar.
Maak kennis met Ingvar Kamprad
De speelse zakenman
Hoe kon een gewone jongen uit Älmhult uitgroeien tot een van meest succesvolle ondernemers ter wereld? Klassieke Småland vindingrijkheid en koppigheid zijn waarschijnlijk slechts een deel van het antwoord. Ingvar Kamprad werd in alles gevormd door zijn jeugd, die gevuld was met liefde en fantasie. Een jeugd waarin volwassenen de tijd hadden om te spelen en te luisteren. Een veilige wereld omgeven door bossen en arme grond. De ideale plek om zakenman te spelen.
Maar waar is Feodor, de vader van Ingvar? Doordeweeks werkte hij op de boerderij van zijn familie in Elmtaryd, 20 kilometer verderop. Feodors ouders – Franziska en Achim Kamprad – hadden de boerderij met 449 hectare grond in 1894 gekocht. Ingvars grootouders van vaderskant waren immigranten – Franziska was afkomstig uit het Duitssprekende deel van Oostenrijk-Hongarije en Achim was geboren in Saksen, een deelstaat van Duitsland. Het stel had besloten huis en haard achter zich te laten en hun geluk te beproeven in de Zuid-Zweedse provincie Småland. Grossmutter Fanny – Franziska Kamprad – had de boerderij zelf gerund sinds ze drie jaar na aankomst in Zweden weduwe was geworden. Haar echtgenoot Achim, de opa van Ingvar, pleegde zelfmoord toen de financiële situatie rond de boerderij niet meer te redden leek. Franziska, destijds zwanger en moeder van twee, liet hij alleen achter. Ze werd gezien als dominant en eigenwijs, maar misschien waren dat nou precies de eigenschappen die nodig waren om de boerderij van de ondergang te redden. Toen Ingvar net zeven was, verhuisde het hele gezin naar de Elmtaryd boerderij waar oma Franziska vanaf dat moment al haar aandacht en liefde aan Ingvar schonk. Oma Franziska was streng voor de meeste mensen om haar heen, maar ze was dol op Ingvar.
Waar opa Carl Bernhard een warme, speelse vriend was, was oma Franziska veel harder en strenger. Maar wat ze met elkaar deelden was de liefde voor Ingvar. Zijn oma moedigde hem aan bij al zijn inspanningen om geld te verdienen en de zakenman uit te hangen. Ze was zijn beste klant als hij bij haar langskwam met luciferdoosjes, kerstkaarten, tijdschriften of zelf gevangen vis. Hoewel Ingvar dol was op urenlang vissen, realiseerde hij zich al snel dat het veel efficiënter was een net uit te zetten. Maar omdat netten duur waren, vroeg hij zijn vader er eentje voor hem te kopen. In ruil daarvoor kreeg Feodor een percentage van de winst die Ingvar behaalde met de vissen. Toen Ingvar begon met het verkopen van zaden verdiende hij al snel zoveel dat hij zich een fiets en een typemachine kon veroorloven. De typemachine kwam goed van pas toen hij begon een klantendossier aan te leggen, terwijl zijn fiets ideaal was voor het afleveren van bestellingen in de omgeving. Misschien was het wel op dit soort momenten, op de fiets met tassen vol zaden en kerstkaarten, dat hij zich realiseerde dat hij ondernemer wilde worden. Het bleek dat geld altijd iets was waar op de Elmtaryd boerderij een tekort aan was. Ingvar’s vader Feodor had het vaak over de verbeteringen die hij wilde doorvoeren als hij er genoeg geld voor zou hebben. Zijn moeder Berta, altijd al de meest vindingrijke van het stel, verhuurde kamers op de boerderij om de financiën aan te vullen. Ingvar zag dit allemaal en begon rond zijn 10e steeds meer na te denken over geld verdienen. Maar hoe?
Als produceren zo goedkoop was, waarom waren de meeste producten dan zo duur als ze de fabriek verlieten?
Al in zijn vroege tienerjaren vroeg Ingvar Kamprad zich af waarom er zo’n groot verschil zat tussen fabrieksprijzen en winkelprijzen. Als hij pennen kocht bij de groothandel kostten ze maar een halve öre (0,0005 EUR) per stuk. Maar in de winkel betaalde je 10 öre (0,01 EUR) – 20 keer zoveel! Als ze zo goedkoop geproduceerd konden worden, waarom waren ze dan zo duur op het moment dat ze de fabriek verlieten? Waarom verliep alles tijdens de laatste reis van de fabriek naar de klant zo traag, terwijl tijdens het productieproces alles draaide om de efficiëntie? De jonge Ingvar realiseerde zich dat de distributie het grootste en meteen ook het duurste probleem was.
Zowel de ouders van Ingvar als Fanny, zijn oma van vaderskant, moedigden Ingvar aan zijn droom ondernemer te worden na te jagen. Toen hij naar de kostschool moest in Osby, ongeveer 20 km ten zuiden van Älmhult, zette hij zijn handel voort, maar zijn klanten waren nu zijn klasgenoten. Onder zijn bed in de slaapzaal bewaarde hij een bruine doos vol met riemen, portemonnees, horloges en pennen. In het voorjaar van 1943, net voordat hij naar Gotenburg vertrok om te gaan studeren aan de hogeschool, vertelde hij zijn familie dat hij zijn eigen bedrijf wilde beginnen. Omdat Ingvar toen pas 17 jaar oud was, had hij de toestemming nodig van een verzorger en die kreeg hij ook. De inschrijfkosten voor zijn bedrijf kreeg Ingvar van zijn vader cadeau bij zijn afstuderen. Dat geld bleek al snel een uitstekende investering. En zo was het dat op 28 juli 1943 Ingvar Kamprad Elmtaryd Agunnaryd – oftewel het handelsbedrijf IKEA – werd ingeschreven.
Was Ingvar Kamprad het product van een matriarchaat? Twee sterke vrouwen – zijn vindingrijke moeder Berta die Ingvar overlaadde met liefde en aanmoedigingen en zijn strenge oma Franziska die zijn vaste klant was voor alles van lucifers tot vis. Of was het juist zijn speelse opa van moederskant met zijn exotische winkel met spijkers en dynamiet die hem inspireerde? Je hoort soms wel verhalen over mensen die zijn begonnen met twee lege handen. Voor Ingvar Kamprad gaat dat niet op. Zijn vroege leven zat vol met vindingrijkheid, liefde en fantasie.
In 1943 begon het IKEA avontuur en de daarop volgende jaren werden beheerst door successen en mislukkingen, hard werken en een hechte familieband. En ergens midden in deze mix zouden de ideeën van Ingvar over efficiënte distributie en slimme productie stap voor stap vorm krijgen.
