Heb jij een FRAKTA tas thuis? De meeste mensen hebben een of meer van deze blauwe klassiekers en gebruiken ze op allerlei verschillende manieren. De tas was oorspronkelijk bedoeld als betrouwbare tas voor IKEA klanten waarin ze hun nieuwe spullen mee naar huis konden nemen. In de loop van de tijd hebben miljoenen mensen soms behoorlijk fantasierijke manieren gevonden om de FRAKTA te gebruiken. Appelplukkers en verzamelaars van recyclingmateriaal, ouders met jonge kinderen, voetbalcoaches – de lijst is eindeloos. En hij is geschikt voor zware spullen – niet voor niks betekent FRAKTA ‘transporteren’ in het Zweeds. Toen het stadsbestuur van New York City de regel introduceerde dat in het openbaar vervoer alle honden vervoerd moesten worden in tassen, kwamen meerdere vindingrijke baasjes op het idee ze te vervoeren in FRAKTA tassen met gaten erin voor de poten.
De geliefde tas
Een vriend door dik en dun
Na meer dan 30 jaar in het IKEA assortiment is het een van de meest gebruikte tassen ter wereld. Hij is groot en sterk en of je nu gaat winkelen, verhuizen, de was doet of een dagje naar het strand gaat, zo goed als alles past erin. Een iconische draagtas die is uitgegroeid tot een inspiratiebron voor iedereen van slimme doe-het-zelvers tot ontwerpers van luxe modehuizen.
Ingvar’s idee
De oorsprong van FRAKTA kan worden herleid tot de jaren 60 toen IKEA steeds meer kleine in de nieuwe IKEA winkel in Kungens Kurva, Stockholm, Zweden. In 1986 besloten Ingvar Kamprad en zijn toenmalige assistent Sten Lundén te onderzoeken wat er nou echt gebeurde op het moment dat de kleine artikelen van de schappen en bakken naar de uitgang van de winkel werden gedragen. In die tijd had iedere winkel hiervoor zijn eigen oplossing. De trolleys die de klanten in het zelfbedieningsmagazijn gebruikten waren overal standaard. Maar voor kleinere producten, zoals kaarsen, dekbedovertrekken en glazen werden meestal kleine kunststof manden of tassen gebruikt die voor veel producten te klein waren. De klanten moesten veel producten zelf tillen – en dat was zwaar en onhandig. Ingvar en Sten ontdekten dat veel klanten het halverwege opgaven en veel artikelen achterlieten in plaats van mee te nemen naar de kassa.
Ze onderzochten hun klanten en hun gedrag in ongeveer tien winkels – een in de woorden van Ingvar “ontnuchterende ervaring”. Later zei hij dat dit IKEA ertoe aanzette een grote tas te maken die over de schouder, aan de trolley of in de hand gedragen kon worden. Hoofd Inkoop Lars Göran Peterson, binnen IKEA beter bekend als LGP, kreeg de opdracht de artikelen in het assortiment die gedragen konden worden op te meten. Dat stelde hem in staat het optimale formaat voor de tas te bepalen.
Tijdens een zakenreis in Taiwan vonden Ingvar Kamprad en LGP een geschikte producent. Ze hadden aangegeven dat de tas bijvoorbeeld groot genoeg moest zijn voor rollen behang en sterk genoeg voor artikelen tot een gewicht van 50 kg. De Taiwanese fabriekseigenaar liet de mannen een monster zien van polypropyleen, een materiaal dat veel gebruikt werd voor grote rijstzakken. Ingvar en Lars Göran waren enthousiast, maar wilden zeker weten dat de tas niet zou scheuren. “We vonden een dame op kantoor die ongeveer 50 kg woog en vroegen haar in de tas te gaan staan”, herinnert Lars Göran zich. “Ik nam het ene handvat en Ingvar het andere. We tilden de tas op zonder dat hij scheurde!”
De gele tas werd realiteit
Zo kwam het dat de gele tas het levenslicht zag in een fabriek in Taiwan. Maar klanten bleken na het betalen tegen exact hetzelfde transportprobleem aan te lopen en Ingvar wilde dat IKEA tassen ging maken in twee kleuren. Een daarvan zou heel goedkoop worden aangeboden bij de kassa, zodat klanten hun spullen eenvoudig mee naar huis konden nemen. En Ingvar zag nog een belangrijk bij-effect. “Indien goed uitgevoerd zouden de tassen de mensen onbewust tot elkaar kunnen brengen zonder dat er reclame op de tas nodig was”, zou hij later in een brief uitleggen. “Als ze iemand op straat, op het strand of ergens anders met de tas tegenkwamen, dan wisten ze beiden dat ze iets met elkaar gemeen hadden: een bezoek aan IKEA. Met tientallen miljoenen tassen in een stad zou dat uitstekende publiciteit kunnen zijn.”
Tot Ingvars grote frustratie begon er nu “een jammerlijk lang onderzoeksproces” bij IKEA naar de tassen. Het bedrijf besprak alles, van de kleurkeuze tot de lanceerdatum. Sommigen wilden een rode tas, maar de keuze viel uiteindelijk op de kleur geel. De taak van het ontwikkelen van de toekomstige klassieker werd toebedeeld aan broer en zus Knut en Marianne Hagberg. En na een jaar besloten de verkoopmanagers van IKEA dat de tassen slechts in één kleur gemaakt zouden worden. Ingvar, Sten en Lars Göran waren dan wel teleurgesteld, maar toch ook blij dat de gele tassen er eindelijk zouden komen.
In 1989 werd de eerste batch gele tassen getest. In de IKEA winkel in Hamburg, Duitsland. Maar het duurde niet lang voordat er chaos en verwarring ontstond bij de kassa. Hoe kon het personeel weten welke tassen waren afgerekend en welke niet? Al snel werd duidelijk dat Ingvar en Sten gelijk hadden dat ze een andere kleur wilden voor de tassen die te koop werden aangeboden.
De blauwe FRAKTA is geboren
De oplossing voor de chaos bij de kassa was het gebruik van een tas met een andere kleur. En zo is FRAKTA ontstaan. Alleen de blauwe FRAKTA tas mocht worden verkocht, de gele tassen moesten worden achtergelaten in de winkel. Duidelijk voor iedereen. De taak van het produceren van de blauwe FRAKTA tas ging onder andere naar een leverancier in Vietnam. Sindsdien zijn er daar, en ook door anderen, in totaal honderden miljoenen tassen gemaakt.
Sinds 2016 heeft IKEA meerdere ontwerpers gevraagd andere tassen te ontwikkelen geïnspireerd op FRAKTA die in beperkte oplage of voor een beperkte periode zijn verkocht. De eerste keer was toen de Deense ontwerpers Rolf en Mette Hay voor de YPPERLIG collectie variaties op de FRAKTA ontwierpen die een jaar lang werden verkocht. De tassen waren van hetzelfde formaat en hetzelfde materiaal, maar verschillend van kleur en patroon. “Op een zondagavond reed ik door het centrum van Kopenhagen en dacht ik aan IKEA en hoeveel mensen die blauwe tas moesten hebben”, vertelde Mette Hay toen ze de tassen presenteerde aan de pers. “Ik had direct het gevoel dat ik IKEA moest vragen of we met onze eigen interpretatie mochten komen – en gelukkig zeiden ze direct ja!”
Een andere veelbesproken versie van FRAKTA werd gemaakt door ontwerper Virgil Abloh, oprichter van Off-White, die helaas in 2021 overleed. De eerste keer dat Virgil Abloh IKEA in Älmhult bezocht was tijdens de jaarlijkse Democratic Design Days. Tijdens het evenement zou de samenwerking tussen Virgil en IKEA worden bekend gemaakt aan de wereldpers en IKEA medewerkers. Achter de schermen kwam iedereen bijeen in de green room voor een praatje en een kopje koffie. Iedereen behalve Virgil, die er alleen op uittrok op zoek naar de prototype-werkplaats. Geheel op eigen initiatief maakte hij een tekening en sneed hij de stukken voor zijn versie van de FRAKTA tas. Toen hij op het podium werd geroepen, kon hij het eerste prototype laten zien van de SCULPTURE tas.
Een luxueus eerbetoon
In het voorjaar van 2017 stond de hele modewereld versteld toen een bekend merk van luxe modeartikelen een blauwe schoudertas introduceerde die qua ontwerp wel erg veel leek op de FRAKTA tas van IKEA. Veel mensen vroegen zich af of het een fout was, maar in een interview zei de ontwerper later dat hij zich had laten inspireren door de iconische blauwe tas van IKEA.
De luxe tas die op FRAKTA leek, werd een virale sensatie en veel andere mensen werden geïnspireerd om hun eigen creaties te maken – niet in de eerste plaats geïnspireerd door de kleur en vorm, maar eerder gemaakt van de in stukken geknipte FRAKTA tassen. Sindsdien worden er via sociale media regelmatig afbeeldingen gedeeld van alles van petjes en sneakers tot heuptassen die duidelijke gemaakt zijn van de FRAKTA.
Het icoon houdt stand
Het spreekt voor zich dat niets het iconische origineel kan vervangen. Toen de luxe blauwe leren tas werd gelanceerd, liet IKEA in een verklaring weten dat het goed is dat steeds meer mensen erachter komen dat “er helemaal niets op kan tegen de flexibiliteit van een grote blauwe tas”. Om zeker te weten dat iedereen de FRAKTA en de designtas uit elkaar kon houden, publiceerde IKEA een aantal tips hoe de mensen konden controleren of ze echt een originele FRAKTA hadden.
Vandaag de dag worden er jaarlijks wereldwijd miljoenen draagtassen verkocht en de meeste gaan erg lang mee. Niemand had kunnen voorzien hoe populair ze zouden worden – misschien met uitzondering van Ingvar. Maar misschien is dat ook niet zo verrassend. FRAKTA is gebaseerd op dezelfde uitgangspunten die leidend zijn voor alles binnen IKEA – het idee dat functionaliteit, kwaliteit, goed ontwerp en duurzaamheid niet alleen voor de rijken hoort te zijn. FRAKTA is simpelweg een tas voor iedereen!
