Pierwszy sklep IKEA

W zaledwie kilka lat młody przedsiębiorca ze Smalandii przeszedł drogę od sprzedaży wysyłkowej fajek i długopisów do stworzenia marki meblowej IKEA. Niekonwencjonalne metody Ingvara stanowiły wyzwanie dla całej branży. Teraz odwiedzający tłumnie przybywali do małego Älmhult i białego budynku zaprojektowanego przez architekta miejskiego z Alvesty, Claesa Knutsona – modernistycznej, betonowej konstrukcji spoczywającej na ogromnych filarach w kształcie litery V, które prasa będzie później nazywać „znakami zwycięstwa”.

Droga do sklepu

W późnych latach 40. XX wieku sprzedaż wysyłkowa stała się ciężkim kawałkiem chleba. Walka o klientów była niezwykle zacięta, a jedynym czynnikiem, którym można było konkurować, była cena. Sprzedawcy mebli nieustannie zaniżali ceny, co miało wpływ na jakość. Ingvar chciał dać klientom możliwość zobaczenia produktów na własne oczy i wyrobienia sobie własnej opinii na temat ich wygody i trwałości. Wcześniej IKEA wystawiała meble tylko na tymczasowych targach w całej Szwecji, ale teraz Ingvar i jego bliski współpracownik Sven Göte Hansson postanowili otworzyć stały salon wystawowy w Älmhult. Wyzwaniem było znalezienie odpowiedniego lokalu. Kiedy Ingvar dowiedział się o zamknięciu stolarni Albina Lagerblada w Älmhult, zaczął działać szybko.

Salon meblowy został otwarty 30 marca 1953 roku i cieszył się ogromnym zainteresowaniem. Po pewnym czasie budynek Lagerblada okazał się jednak nieco za mały. Ingvar Kamprad odkrył, że wiele osób jest gotowych przebyć długą drogę, aby móc zobaczyć meble i dotknąć ich przed zakupem. Sprzedaż wzrosła, a IKEA zaczęła pojawiać się w prasie. W tamtych czasach obowiązywały dość sztywne zasady władz krajowych i lokalnych dotyczące godzin otwarcia sklepów i salonów. Po ich zniesieniu IKEA zdecydowała się zbudować zupełnie nowy salon meblowy naprzeciwko starej stolarni. Był to pierwszy krok w kierunku tego, co później stało się pierwszym sklepem IKEA.

Odważne przedsięwzięcie

Architekt Claes Knutson otrzymał za wykonanie projektu 30 000 koron szwedzkich (3000 euro). Koszt całego budynku szacowany był na milion koron, co dziś daje około 15 milionów koron, czyli 1,5 miliona euro. IKEA złożyła wniosek o dofinansowanie projektu i otrzymała je od lokalnych władz, które wierzyły, że dzięki przedsięwzięciu miasto stanie się bardziej atrakcyjne i zyska wiele nowych miejsc pracy. Zezwolenia udzieliła również lokalna rada ds. zatrudnienia. Jak ujęła to lokalna gazeta, oznaczało to „zimowe zatrudnienie dla starszych pracowników budowlanych, którzy muszą pozostać na miejscu ze względu na swój wiek”. Prace rozpoczęły się jesienią 1957 roku i już wtedy planowano pierwszą rozbudowę.

Wielkie otwarcie

Przed wielkim otwarciem 28 października 1958 roku Ingvar i Sven Göte napisali coś, co nazwali „tekstem wprowadzającym”. Przedstawili w nim model biznesowy, który opracowali podczas pracy w budynku stolarni. Obejmował on m.in. zbudowane w salonie aranżacje przypominające dom i możliwość zabrania niektórych mebli do domu tego samego dnia w płaskich opakowaniach. Tekst został rozdany dziennikarzom i innym osobom na otwarciu. Oto jego fragment: „Przyczyną gwałtownej ekspansji, oprócz normalnych czynników wpływających na rozwój działalności, jest praktykowana przez firmę nowa forma dystrybucji. Połączenie sprzedaży wysyłkowej przez katalog i sprzedaży detalicznej w salonie w Älmhult”.

Obiekt o powierzchni 6500 metrów kwadratowych, z czego 4000 przeznaczono na salon meblowy, a resztę na magazyn, szybko zapełnił się zaciekawionymi gośćmi, którzy tłoczyli się w dużym atrium w centrum budynku. Na najwyższym piętrze Bengt Ruda, zatrudniony przez Ingvara z domu towarowego Nordiska Kompaniet/NK w 1957 roku, urządził dwa małe mieszkania, w których odwiedzający mogli poznać i wypróbować produkty IKEA w warunkach zbliżonych do domowych. Nawet gdy sklep był zamknięty, odwiedzający mogli przyjść i obejrzeć produkty. Wchodzili po zewnętrznych schodach do pasażu z dużymi oknami wystawowymi wzdłuż całego długiego boku budynku, który miał 84 metry długości i nazywał się Smålandsgången – dosłownie „Smalandzka Ścieżka”. Wieczorami ludzie z daleka i bliska przyjeżdżali do Älmhult, aby odwiedzić IKEA i spacerować, oglądając meble i oświetlone aranżacje pomieszczeń w dużych oknach.

Uroczyste otwarcie rozpoczęło się od przemówienia Ingvara Kamprada – „czarnej owcy”, jak sam siebie określił. Wspomniał, że jego sukces wywołał pewne obawy: „Zdaje się, że branża ma coś przeciwko nam. Zakazano nam udziału w targach Sankt Eriksmässan – ale rozwiązaliśmy ten problem, wynajmując przestrzeń wystawową po drugiej stronie ulicy. Nasi dostawcy zostali zbojkotowani. Musieli się chronić, wysyłając potwierdzenia dostawy z neutralnymi nazwami firm. A co najgorsze, pojawiły się plotki, że mamy gorsze produkty i słabą obsługę”.

Kraina narzeczonych

Po wielkim otwarciu IKEA została szeroko opisana w prasie, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Najbardziej entuzjastycznie zareagował magazyn „Svenska Journalen”, który stwierdził, że Ingvar Kamprad uczynił Smalandię „krainą narzeczonych” – był to ukłon w stronę wszystkich zaręczonych par i nowożeńców, którzy przybyli do IKEA w Älmhult, aby kupić swoje pierwsze meble. W wywiadzie Ingvar Kamprad stwierdził: „Młoda para, która zamierza się pobrać, powinna być w stanie przyzwoicie urządzić nowoczesne dwupokojowe mieszkanie za 2000 koron (200 euro) – wliczając w to meble, dywany i zasłony”. Zaciekawiony dziennikarz był zdumiony tak niską ceną i opisał IKEA jako „mekkę marzeń o meblach i wnętrzach”, a modernistyczny budynek jako „przestronne betonowe monstrum o czterech piętrach […] jakby stworzone na lądowisko dla przyszłych statków kosmicznych”.

Autorzy publikacji reprezentujący uznaną branżę meblarską byli bardziej ostrożni. Opisywali Ingvara Kamprada i jego IKEA w dość prześmiewczym i nieco protekcjonalnym tonie. Bo Lagercrantz, projektant aktywnie działający w Szwedzkim Stowarzyszeniu Rzemiosła i Wzornictwa oraz ówczesny dyrektor Muzeum Nordyckiego, napisał o swoich mieszanych uczuciach w wieczornej gazecie „Expressen”. Opisał on znaczną część asortymentu jako „wymuszoną”. Zastanawiał się również, czy wnętrze mebli tapicerowanych naprawdę może być jakości obiecywanej przez IKEA przy tak niskich cenach. Podobało mu się jednak to, że IKEA rozpoczęła „zdrową wojnę cenową”, która rzuciła wyzwanie branży meblarskiej. Bo Lagercrantz uważał, że IKEA i Ingvar Kamprad mogliby „wiele zyskać, gdyby wszystkie ich produkty zostały przetestowane przez konsumentów”. W tym czasie nowa agencja konsumencka VDN zaczęła oceniać krzesła i stoły, a Bo uznał, że to szansa dla IKEA na udowodnienie, że firma może zaoferować wysoką jakość w niskich cenach.

Dzień po otwarciu sklepu w Älmhult Bo Lagercrantz napisał list do Ingvara, w którym zasugerował mu wykonanie własnej maszyny testowej, „maszyny do testowania krzeseł wykonanej z żelaznych rurek”. „Jeśli ustawisz ją w głównym holu, żeby odwiedzający zobaczyli, jak testujesz krzesła godzina po godzinie, a licznik na maszynie pokazuje liczbę »siadów«, to myślę, że będzie to najpotężniejsza reklama, jaka istnieje. Niewielu konkurentów ma możliwość publicznego zademonstrowania tej metody”. Ingvar Kamprad skwapliwie skorzystał z jego rady.

Nowa rola starego druha

Salon meblowy odniósł natychmiastowy sukces. Odwiedzający tłumnie przybyli do IKEA, gdzie zostali przywitani poczęstunkiem w barze przy wejściu, a następnie mogli przechadzać się samodzielnie albo zostać oprowadzeni przez sprzedawców, będących ekspertami w dziedzinie wyposażenia domu. Kiedy w 1960 roku została ukończona pierwsza rozbudowa, pojawiła się prowizoryczna lada do wydawania posiłków, która później zmieniła się w restaurację IKEA z profesjonalną kuchnią i wnętrzem zaprojektowanym przez Bengta Rudę. Były to początki restauracji IKEA, które obecnie można znaleźć we wszystkich sklepach IKEA na całym świecie.

Pierwszy salon meblowy wkrótce stał się sklepem IKEA – pierwszym z setek, które powstały na całym świecie. Sklep działał przez ponad 50 lat, zanim został zamknięty w 2012 roku i zastąpiony dużym, nowoczesnym niebieskim budynkiem na obrzeżach Älmhult.

Do tego czasu piękny biały budynek Claesa Knutsona był już dość zużyty po licznych renowacjach i zmianach na zewnątrz i w środku. Następnie przez długi czas był ukryty za rusztowaniami i plandekami. Kiedy zostały one ostatecznie usunięte w 2015 roku, duża część zewnętrznej konstrukcji odzyskała dawny blask. Modernistyczny styl architektoniczny powrócił do Älmhult, podczas gdy wnętrze zostało dostosowane do nowej roli budynku – siedziby Muzeum IKEA i ekspozycji ukazujących wszystkie momenty w historii IKEA na przestrzeni lat.