Het Testament van een Meubelhandelaar

Bij IKEA stonden de jaren 70 in het teken van innovatie en uitbreiding. Het bedrijf opende aan de lopende band nieuwe winkels en kwam met een scala aan inmiddels iconische producten – waaronder LACK, BILLY en IVAR. Er werden nieuwe materialen getest en de focus kwam te liggen op de woonbehoeften van het hele gezin. In de vroege jaren 70 kregen de ideeën van het bedrijf echt vorm: het maken en verkopen van interieurproducten voor lage prijzen. Halverwege dit decennium van uitbreiding besloten Ingvar Kamprad en zijn gezin te verhuizen naar Denemarken. Gezien de strenge Zweedse wisselkoersregels en de hoge belastingen werd het duidelijk dat het lastig zou worden met IKEA vanuit Zweden uit te breiden naar andere landen. Vier jaar lang woonde het gezin Kamprad in de buurt van het nieuwe hoofdkantoor in Humlebæk om daarna nog een keer te verhuizen, dit keer naar Zwitserland. Uiteraard werd door deze beslissingen de afstand met Älmhult steeds groter. Hoe kon Ingvar al zijn nieuwe en oude werknemers blijven zien? Even een praatje maken met zijn medewerkers zat er niet meer in. Dit in een tijd waarin de voortdurende expansie de behoefte om te praten over de bedrijfscultuur en de IKEA benadering van werk groter dan ooit maakte.

Om de IKEA cultuur te redden, besloot Ingvar zijn ideeën over IKEA samen te vatten in negen punten. Door zijn gedachten over de ontwikkeling van IKEA – ook als hij over een tijdje niet meer actief zou zijn binnen het bedrijf – uiteen te zetten, kon hij iedereen bereiken die het IKEA van de toekomst mede vorm zou geven.

Het Testament van een Meubelhandelaar werd gepubliceerd in 1976. Het document bevatte de belangrijkste hoekstenen van het bedrijf IKEA. Ingvar formuleerde zijn overkoepelende sociale ambitie, de IKEA visie, as volgt: “De mensen een beter dagelijks bestaan bieden”. Deze visie zou worden nagestreefd door middel van het bedrijfsidee van “het aanbieden van een breed assortiment goed ontworpen, functionele woonproducten tegen zodanig lage prijzen dat zo veel mogelijk mensen ze zich zouden kunnen veroorloven.”

Maar hoe bereik je dit doel? Met de hulp van toegewijde IKEA mensen die deze waarden delen, volgens Ingvar. Hij zag in dat een sterke cultuur in het bedrijf niet alleen mensen zou inspireren, maar ook uitdagen. Door de cultuur kreeg ‘werken’ meer betekenis dan alleen het voorzien in levensonderhoud.

Het eerste punt in Het Testament van een Meubelhandelaar stelt dat het productassortiment de identiteit van het bedrijf bepaalt. Dat betekende dat het assortiment een weerspiegeling moest zijn van IKEA. Het moest eenvoudig en rechtlijnig zijn, maar ook slijtvast en eenvoudig te hanteren. Alles van banken tot koekenpannen moesten in Scandinavië gezien worden als typisch IKEA en buiten Scandinavië als typisch Zweeds. De functionaliteit en de kwaliteit moest goed en aangepast op de behoeften zijn. En de prijs moest niet zomaar een lage prijs zijn, maar een lage prijs met betekenis. IKEA moest actief werken aan technisch ontwerp, productontwerp, distributie en materialen om de kosten zo laag mogelijk te houden zonder in te boeten op kwaliteit. De prijs was cruciaal, omdat IKEA zich richtte op de grote massa en met name op diegenen met minder geld.

De woorden eenvoud en samen komen vaak voor in de IKEA cultuur.

De andere acht punten hebben betrekking op andere gebieden, zoals de IKEA spirit: een speciaal gemeenschapsgevoel gebaseerd op enthousiasme en de wil om te helpen en verantwoordelijkheid te nemen. Een spirit gebaseerd op nederigheid en eenvoud. Ingvar legt uit dat winst je resources in handen geeft en vertelt hoe om moet worden gegaan met dat ene prachtige dilemma: “Als we te veel vragen, kunnen we niet de laagste prijzen bieden. Als we te weinig vragen, kunnen we geen resources opbouwen”. We leren dat “dure oplossingen voor welk probleem dan ook meestal het resultaat zijn van middelmatigheid”. Bij IKEA draait alles erom goede resultaten te halen met beperkte middelen. We hebben geen respect voor een oplossing voordat we weten hoeveel het kost. Eenvoud is een deugd en overdreven planning is oorzaak nummer één van een zakelijke zelfmoord. Het Testament bevat een aantal krachtige bewoordingen die in schril contrast staan met de wat meer gepolijste managementtaal van vandaag. Uit de taal en de inhoud bleek wel dat het hier niet ging om zomaar een bedrijf. Het bedrijf durfde anders te zijn en verantwoordelijkheid te nemen. En het bedrijf was optimistisch en noemde de toekomst ‘glorieus’. Naast dergelijke visionaire onderdelen was het document vooral een concrete handleiding voor de beste manier om je werk uit te voeren. De woorden eenvoud en samen komen vaak voor in de IKEA cultuur.

En welke mensen zijn in staat al deze doelen te halen? Aangezien IKEA bij het werven meer kijkt naar persoonlijke kwaliteiten dan naar opleiding, is het bedrijf op zoek naar een team van bescheiden, wilskrachtige enthousiastelingen die waarde hechten aan een eenvoudige, positieve levensstijl, waarbij mensen en saamhorigheid belangrijke waarden zijn. En veel medewerkers van IKEA voelen de speciale IKEA spirit.

Wat Ingvar Kamprad in 1976 in zijn ̒testament’ schreef, is vandaag nog actueel en kan worden gezien als een soort grondwet voor IKEA. Later zijn er nog dingen aan toegevoegd, zoals de begrippenlijst Het kleine IKEA woordenboek waarin Ingvar bepaalde termen toelicht die van groot belang zijn voor de IKEA cultuur.

Binnen de maatschappij en binnen IKEA verandert er van alles, maar dat geldt niet voor de uitgangspunten van Het Testament van een Meubelhandelaar. Wat IKEA is en hoe het bedrijf handelt, dat is van alle tijden. Ingvar was ervan overtuigd dat een sterke, duidelijk gedefinieerde cultuur de belangrijkste factor was voor blijvend succes.